„Нешто лошо ќе ми се случи" — Како да се справиме со стравовите за иднината?
- Филип Неделковски
- Nov 12
- 7 min read
Updated: Nov 20
Марија сака да живее мирно и среќно. Но, во последните 3 години чувствува забрзано срцебиење и стегање во градите. Постојано е присутен стравот: „Што ако нешто не е во ред со моето срце?“
Прави ехо, екг и сè што е потребно. Иако нема докази за реален здравствен проблем - стравовите продолжуваат:
“Што ако ми дале погрешна дијагноза?”, “Што ако ми се случи нешто?”
Постојаниот страв за иднината не ѝ дозволува да размислува за ништо друго. (ќе ја довршиме приказната за Марија - остани до крај.)
Стравот за нашето здравје е еден од најчестите примери за анксиозни искуства. Се фаќаме себеси како постојано се проверуваме и пребаруваме објаснување за симптомите - додека сите прегледи кажуваат исто: „Сè е во ред.“
И покрај сите докази дека немаме заболување - ние продолжуваме да бараме одговор на уште едно “Што ако?”
Зошто е тоа така и што може да направиме?
Додека си тука - провери го интензитетот на твојата анксиозност преку овој тест
Следно во текстот
Функцијата на мозокот е да не заштити
Понекогаш се прашуваме зошто постојано сме бомбардирани од стравови? Зошто секој нов симптом може да изгледа како закана?
Одговорот е едноставен - мозокот има единствена функција: да нè заштити.
Еволуциски, мозокот е дизајниран повеќе да преживее, отколку да биде среќен. Во времињата кога човекот живеел во сурова природа, стравот бил клучна емоција за преживување.
Подобро било сто пати да почувствуваш страв отколку еднаш да се соочиш со вистинската опасност. И така, низ илјадници години, мозокот еволуирал со една единствена цел — да преживееме.
Иако денес живееме во релативна безбедност - мозокот сè уште функционира на ист начин. Тој се обидува да не заштити - па затоа постојано нè предупредува преку стравови и грижи.
Кога имаме некаков симптом - мозокот не може секогаш јасно да ја види разликата помеѓу психосоматски симптом и реален здравствен проблем. За мозокот секој нов симптом е реална опасност и секогаш ќе постои уште едно “А што ако ми е тоа?”
Затоа постојано нѐ преплавува со стравови - да не предупреди дека симптомот може да е опасност за нашиот живот и иднина.
Дополнително секогаш кога ќе се исплашиме од симптомите, во мозокот се активираат низа биолошки реакции исто како да сме во реално опасно сценарио. Мозокот лачи хормони на стрес, ги напнува мускулите, го забрзува дишењето и чукањето на срцето.
Така со намера да не заштити од симптомите, невешто ги засилува, а потоа ги „чита“ како нова закана — и кругот се затвора и повторува.
Како да излеземе од кругот на симптоми и стравови?
Во Гешталт психотерапијата клучно за справување со анксиозноста е враќањето во сегашниот момент. Затоа што стравот за иднината секогаш се случува сега.
Сегашниот момент е единствената можност каде што можеме да стапиме во контакт со стравот. Тогаш се отвораат можности да го истражиме и да одлучиме што ќе правиме со него.
Ве поканувам да го истражите вашиот најголем страв преку три кратки вежби.
1. Свесност — препознај го стравот
Во Гешталт психотерапијата се започнува со свесност за нашите стравови.
Кога имаме стравови често не ги препознаваме како стравови, туку им веруваме како да се реалност.
Спознавањето на нашиот страв нѝ дава јасност да увидиме дали стравот е заради реална опасност или заради замислени сценарија.
Кога ќе почувствувате страв од симптомите забележете:
Сега чувсвтувам _______ и се плашам дека _________
Продолжете да го истражувате стравот.
„Каде го чувствувам стравот во телото?“
“Каква форма, боја, текстура има стравот во телото?”
“Како би изгледал стравот ако го замислам?”
„Какви мисли ми доаѓаат?“
“Како влијае на моето однесување стравот?”
Ако му пристапиме на стравот со љубопитност, меѓу нас и него се појавува мал простор — простор на свесност.
Во тој простор престануваме да бидеме во стравот и почнуваме да бидеме со стравот.
Така се создава можност за контакт – да го почувствуваме, да го забележиме неговиот ритам, формата и гласот што го носи.
Од таа позиција на присуство, можеме да видиме дека стравот не сме целите „ние“ – туку дел од нас што бара внимание, место и разбирање.
Во моментот кога остануваме со него, без да се бориме или да бегаме, се отвора можност за дијалог – за истражување, слушање и интеграција.
2. Дијалог со стравот — истражувај го наместо да го замолчуваш
Стравот често носи порака за нас која бара внимание. Но, сакајќи да го замолчиме - пораката никогаш не стигнува до нас.
За да воспоставиш дијалог замисли го стравот како седи спроти тебе и постави му неколку прашања:
Кога и зошто се појави во мојот живот?
Од што се обидуваш да ме заштитиш?
Имаш ли некаква порака за моите потреби?
Што ќе се случи ако не ме штитиш повеќе?
Кога го истражуваме стравот имаме можност да разбереме повеќе за него. Која е неговата функција, кога и зошто настанал ?
Ова нѝ дава можност да го видиме стравот појасно. Наместо магла, сега почнуваме да гледаме контури. Нѝ станува појасно со што си имаме работа.
Можеби ќе сфатиме дека стравот и не е толку реален. Дека е настанат да нè заштити во некоја мината стресна ситуација, но сега веќе сме безбедни.
Можеби е загрижен за нашата здравствена состојба и сака да направиме некаква акција.
Можеби сака да нѝ порача дека е време да поставиме граници со некои луѓе или ситуации. Можеби ќе сфатиме дека стравот е наш пријател, наместо непријател.
3. Интегрирање на стравот — кога тој станува сојузник
Не е идејата да го елиминираме стравот. Тој често носи важни информации за нашите потреби и граници. Затоа е потребно да го прифатиме и истражиме.
Кога ќе се појави стравот во текот на денот да се потсетиме да бидеме тука за него.
Да го забележиме во нашето тело и набљудуваме со љубопитност.
Да го прашаме:
Од што сакаш да ме заштитиш?
Што сакаш да ми кажеш за моите потреби?
Нежно да му кажеме:
„Ти благодарам што си тука и што се грижиш за мене на свој начин.
Знам дека зад твојата напнатост се крие грижа за мојата потреба да ____________________.
Те гледам, те чувствувам и ти давам место во мене.
Сега можам да бидам со тебе — да те слушнам и да направиме простор за нешто ново да се појави."
Секогаш кога ќе бидеме тука за стравот ние го прифаќаме, запознаваме и интегрираме.
Кога стравот ќе се почувствува слушнат престанува да ги контролира нашите мисли, емоции и однесувања.
Тој станува нешто со што можеме да бидеме во контакт - нешто со што можеме да соработуваме наместо да се бориме.
Можеме да бидеме сојузници, наместо непријатели.
Марија и нејзиниот страв од срцебиењето
Марија сака да живее мирно и среќно, но во последните 3 години чувствува забрзано срцебиење и стегање во градите. Прави ехо, екг и сè што е потребно.
Но, иако нема докази за реален здравствен проблем - стравовите проролжуваат, а симптомите само се засилуваат.
„Што ако нешто не е во ред со моето срце?“, “Што ако ми дале погрешна дијагноза?”
После долго време неуспешна борба со стравот - учи нешто важно на психотерапија. Да нè бега од него, туку да го истражува.
Кога ќе се појави стравот, ќе забележи: „Сега чувствувам срцебиење. Се плашам дека нешто не е во ред со моето срце - Ме интересира да дознаам повеќе за овој страв“
Вниманието го насочува кон телото. Забележува дека стравот е во градите — како стегање, како грутка и тежина што пулсира.
Го набљудува без осуда, со љубопитност. Останува со него и не се обидува да го отстрани.
Марија се приближува до стравот и го прашува:
„Од кога си со мене? Од што се обидуваш да ме заштитиш?“
Во тишината добива одговор: „Со тебе сум од тогаш кога мајка ти почина од срцев удар. Сакав да те заштитам— да нè ти се случи нешто слично и со тебе. Затоа ти создавам напнатост за да ти пратам порака да внимаваш.“
Марија открива дека стравот што го чувствува не е непријател, туку одѕив на нејзиното тело и срце на порано доживеана болка и загуба.
Зад него стои длабока човечка потреба за безбедност, за чувство дека е на сигурно и дека може да се потпре на себе и на светот.
Таа длабоко вдишува и му се обраќа на стравот:
„Ти благодарам што си тука и што се грижиш за мене на свој начин. Те гледам, те чувствувам и ти давам место. Во овој момент јас сум тука со тебе — дишам, стојам, живеам. Можеме заедно да се одмориме.“
Срцебиењето и стегањето во градите постепено се смируваат. Мозокот не заборавил што се случило, но почнува да учи дека сегашниот момент е различен. Дека минатите стравови не мора да ја диктираат иднината.
Откако Марија ќе го истражи стравот - таа може појасно да го види. Сега стравот не изгледа толку заканувачки. Разбира дека се појавил во минатото, во време на силен стрес и болка, кога нејзиното тело едноставно барало начин да преживее.
Сфаќа дека денес, таа повеќе не е во тој момент. Дека стравот ја чувал од нереална опасност.
Сега, кога го препознава тоа, може да избере нов однос кон себе.
Кога ќе се појави стравот - да го слушне телото без паника, да му верува на сегашниот момент и да му порача на стравот – „Ти благодарам што си тука и што се грижиш за мене на свој начин. Те гледам, те чувствувам и ти давам место. Во овој момент јас сум тука со тебе — дишам, стојам, живеам. Можеме заедно да се одмориме.“
Клучна поента
Основната намера на нашиот мозок е да нè заштити – не да нè направи среќни.
Затоа, кога чувствува можност за опасност, го активира стравот и грижата, дури и тогаш кога реална опасност нема.
Така се создаваат анксиозните состојби – кога телото и умот реагираат на нешто што не се случува сега.
Кога почнуваме да го гледаме стравот со љубопитност, откриваме дека тој не е непријател, туку дел што се обидува да нè заштити.
Можеби е претерано претпазлив, но во неговата суштина има намера да ни помогне.
Кога влегуваме во контакт со тој дел – кога го чувствуваме во телото, го слушаме неговиот глас и му даваме простор – тој почнува да се релаксира.
Во тој процес, и нашето тело и нашиот ум учат дека сме безбедни, дека можеме да бидеме присутни со сè што е во нас.
Ова не се случува одеднаш. Потребни се време, трпение и повторување.
Но со секој мал момент на свесност, со секој здив и љубопитен поглед кон внатре, му покажуваме на нашиот систем дека сме тука и дека можеме да се грижиме за себе.
Стравот останува дел од нас – но повеќе не управува со нас, туку ни станува сојузник што нè потсетува да бидеме живи и внимателни.
П.с. Кога последен пат му дозволи на стравот да зборува – без да се обидеш да го смириш или да го промениш?
Важно: Овој текст има едукативна цел и не претставува замена за професионална психолошка или медицинска помош. Ако стравовите и анксиозноста значително влијаат на вашиот секојдневен живот, препорачуваме консултација со лиценциран психолог или психотерапевт. Доколку ви е потребна поддшка од психотерпавет контактирајте не на shs.gestalt@gmail.com
📩 Доколку сакаш да добиваш содржини за подобро ментално здравје приклучи се на нашиот Newsletter подолу на формата.
Се читаме!
🔁Сподели го овој пост со некој што се справува со анксиозност и стрес – може да му помогне.
Comments